Жұмысқа кіріспес бұрын Сізге осы жұмысты жүргізуге құқық беретін тұруға ықтияр хат алу қажет*. Германияға кірмес бұрын, Сіз тұрғылықты жеріңіз бойынша Германияның шетелдегі өкілдігіне (Елшілікке немесе Бас консулдыққа) виза алуға өтініш тапсыруыңыз керек**. Көп жағдайда виза тек жұмыспен қамту жөніндегі Федералдық агенттігінің рұқсатымен беріледі. Мұндай рұқсатты әдетте шетелдегі дипломатиялық өкілдік алады. Егер барлық талаптар орындалған болса, Сіз белгілі бір мерзімге ұлттық виза аласыз. Осы уақыт аралығында шетелдіктерге арналған мекемеден Германияда тұруға рұқсат алуыңыз керек.

* ЕО заңнамасына сәйкес еркін жүріп-тұруға және жалпы тұруға құқылы азаматтарға осы талаптар қолданылмайды. Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттер, Норвегия, Исландия, Лихтенштейн және Швейцария азаматтары еркін жүріп-тұруға және жалпы тұруға құқылы; олар Германияға визасыз кіре алады және оларға жұмыс істеу рұқсаты қажет емес. Олармен бірге баратын үшінші елдің азаматтығын алған отбасы мүшелері, әдетте, жеңілдетілген тәртіппен кіру визасын алуы керек. Германияға кіргеннен кейін олар барлық жерде еркін жүріп-тұруға құқылы, туыстары да бірдей артықшылықтарға ие. 

** Австралия, Ұлыбритания, Израиль, Жапония, Канада, Корея Республикасы, Жаңа Зеландия және Америка Құрама Штаттарының азаматтарына кіру үшін виза қажет емес. Шетелдіктерде арналған мекемеден Сіз Германияда болашақ тұрғылықты жеріңіз бойынша тұруға рұқсат қағазын сұрай аласыз. Егер Сіз келгеннен кейін дереу жұмысқа кіріскіңіз келсе немесе ықтияр хат алғанға дейін жұмысқа кіріссеңіз, онда Сіз виза алуыңыз қажет.

Кәсіби білімі бар маман мен жоғары білімді маманның айырмашылығы бар. Шет елде берілген дипломдар Германияда танылуы керек. Кәсіби білімі бар маманың кәсіби біліктілігі болуы қажет, оны игеру үшін Германияның заңнамасында ұзақтығы кемінде екі жыл оқу мерзімі қарастырылған.

Академиялық білімі бар білікті жұмысшылардың танылған университет дипломы немесе неміс университетінің дипломымен салыстырылатын дипломы болуы керек. Білікті жұмысшылар тек білікті жұмыста ғана жұмыс істей алады.

Білікті маман ретінде Сіз еңбек қызметіңізді жүзеге асыру мақсаты үшін болуға берілетін рұқсатты ала аласыз, егер:

·         Сіздің шет елде алған біліктілігіңіз Германияда жарамды деп танылса*; 

·         Сіз жұмысқа орналасуға нақты ұсыныс алып қойған болсаңыз. Ол үшін Сіз болашақтағы жұмыс берушіңізден «Еңбек қатынастары туралы өтінішке» арналған форманы толтыруды сұрауыңыз керек (Erklärung zum Beschäftigunsverhältnis) **; 

·         Егер сіз жұмысқа рұқсат алсаңыз (немесе жұмысқа кепілдік берілген болса) немесе реттелетін мамандықта жұмыс істегіңіз келсе*** (мысалы, денсаулық сақтау саласында);

·         Сіз шетелдіктерге қатысты жалпыға бірдей талаптарды орындасаңыз, мысалы, жарамды төлқұжат, өмір сүруге қаражатыңыздың бар болуы т.с.с.

·         Визалық өтінішті қойылатын барлық талаптар орындалған соң және құжаттардың толық құрамы жинақталғаннан кейін ғана беру керек. Егер Сіздің шет елде алған біліктілігіңіз әлі мойындалмаған болса, онда Сіздің виза алуға берген өтінішіңіз қарастырылмайды.

* Егер Сіз кәсіби немесе жоғары білімді Германияда алған болсаңыз, онда оны мойындаудың қажеті жоқ. Шет елде алған біліктілікті мойындауды әр түрлі мекемелер жүзеге асырады. Ол туралы ақпаратты Сіз осы жерден таба аласыз:

- www.make-it-in-germany.com

- www.Anerkennung-in-Deutschland.de

- «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісі: +49 30 1815 – 1111

- Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen

Егер Сіздің жоғары біліміңіз болса және Сіз уақыт тәртібі белгіленбеген мамандық бойынша жұмыс істегіңіз келсе, онда Сіздің жоғары білім алғандығыңыз туралы дипломыңыздың дерек қорда anabin көрсетілуі жеткілікті болуы мүмкін. Одан арғы ақпаратты Сіз осы жерден табасыз: https://anabin.kmk.org/anabin.html

** Формулярды осы жерден жүктеп алуға болады.

Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis 

Zusatzblatt A zum Formular „Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis"   (біліктілікті тану үшін виза алуға өтініш бергенде ғана).

Zusatzblatt B zum Formular "Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis" (виза алуға өтініш берген кезде тек қана іссапарға жіберілген мамандарға, компанияның ішінде аустыруға жататын мамандарға (ICT), персонал алмасу шеңберінде келетін мамандарға).

Қызметкерлерді әлеуметтік сақтандыру жүйесіне аударымдармен қамтамасыз ету керек. Іссапарға жіберілген мамандар үшін арнайы ережелер бар.

*** Уақыты белгіленген мамандықтар туралы ақпаратты Сіз осы жерден таба аласыз:

www.anerkennung-in-deutschland.de

https://web.arbeitsagentur.de/berufenet/ergebnisseite/reglementierte-berufe?berufecluster=reglementiert  Кәсіби қызметке рұқсат беретін мекемелер, сондай-ақ, Сіздің біліктіліктігіңіз жөнінде де шешім қабылдайды.

Шетелде алған кәсіптік біліміңіздің баламасы анықталған жағдайда білікті жұмыс үшін тұруға рұқсат ала аласыз. Бұл басқа мамандықтар бойынша жұмысқа орналасу мүмкіндігін білдіреді. Көмекшілер мен жартылай білікті кәсіптер алынып тасталады; бұл әрқашан білікті жұмыс болуы керек. Федералды жұмыспен қамту агенттігі Сіздің білікті жұмыспен айналысып жатқаныңызды тексереді.

Иә, бірақ бұл үшін ерекше шарттар орындалуы керек. Егер Сіз ЕО көк картасын ала алмасаңыз және Сіздің жылдық жалпы жалақыңыз белгілі бір сомадан төмен болса (жалпы зейнетақы жүйесі үшін жылдық жарна лимиті 55%-дан төмен), Сізде жеткілікті зейнетақымен қамсыздандыру бар екенін көрсету керек. Бұл Сіздің шыққан еліңіздегі немесе басқа елдердегі заңды зейнетақы сақтандыруына қатысты қолданыстағы талаптарды, жеке зейнетақы немесе өмірді сақтандыру полистеріне, мүлікті немесе басқа активтерге қойылатын талаптарды қамтуы мүмкін. Сіз өзіңіздің жеке жағдайда осындай растауды ұсыну қажеттілігі туралы ақпаратты Жұмыспен қамтудың Федералдық агенттігінен немесе визаға өтінішіңізді тексеретін дипломатиялық миссиядан ала аласыз.  

Егер Сіз мемлекеттік немесе жеке ғылыми-зерттеу мекемесімен ғылыми-зерттеу жобасын жүзеге асыру туралы шарт жасасқан болсаңыз, Сіз ғалымдардың болуына арналған жерге рұқсатнама алу туралы өтініш бере аласыз. Сіздің біліктілігіңізді тану талап етілмейді. Алайда, Сіздің аспирантура бағдарламаларына қатысу құқығын беретін кем дегенде бір аяқталған жоғары біліміңіз болуы тиіс. Ғалымдардың болуына арналған рұқсатнама алу үшін еңбек шартын жасау талап етілмейді; мұндай рұқсатнама туралы, мысалы, стипендиаттар өтініш бере алады. Егер сіз ЕО "көк картасының" талаптарын орындасаңыз, онда Сіз карта мен ғалымдардың болуына арналған рұқсатнаманың бірін таңдай аласыз.

Толық ақпаратты осы жерден таба аласыз: https://www.make-it-in-germany.com/de/visum-aufenthalt/arten/weitere/forschen

Ақпараттық-коммуникациялық технология саласында жұмыс істейтін болсаңыз, кәсіби біліктілікті растайтын құжатты ұсынудың қажеті жоқ.

Толық ақпаратты мына жерден таба аласыз: https://www.make-it-in-germany.com/de/visum-aufenthalt/arten/weitere/it-spezialisten

Маманның біліктілігіне қарамастан, тұруға ықтиярхат Жұмыспен қамту туралы заңмен реттелетін кәсіптер бойынша берілуі мүмкін. Оларға, мысалы, компаниялардағы жоғары лауазымды қызметкерлер, кейбір жұмысқа жіберілген қызметкерлер, кәсіби жүргізушілер, мамандандырылған аспаздар, өнер адамдары, спортшылар, белгілі бір тағылымгерлер, келісім-шарт бойынша жұмыс істейтін қызметкерлер жатады (Сонымен қатар толығырақ: https://www.make-it-in-germany.com/de/visum-aufenthalt/arten/weitere)

Шетелдік кәсіптік білімі немесе Германияда ресми танылмаған жоғары білімі бар жұмыс тәжірибесі бар мамандар да жұмысқа тұру үшін тұруға рұқсат ала алады, толық ақпарат: https://www.make-it-in-germany.com/de/visum-aufenthalt/arten/visum-berufserfahrene.

Сонымен қатар, кейбір елдердің* азаматтары кез келген мамандық бойынша жұмыс істеуге рұқсат ала алады. Егер Сіз реттелетін кәсіпте жұмыс істегіңіз келсе, Сізге сол кәсіппен айналысуға лицензия берілуі немесе кепілдендірілген болуы керек. Көп жағдайда Федералдық жұмыспен қамту агенттігі келісімін беруі керек. ICT-картасы басшылардың, мамандардың және тағылымдамадан өтушілердің іссапарларына (компанияның ішінде өтетін ауыстыру) берілуі мүмкін.

*Бұл келесі елдер:

Андорра, Австралия, Израиль, Жапония, Канада, Корея Республикасы, Монако, Жаңа Зеландия, Сан-Марино, АҚШ (Жұмыспен қамту туралы Жарлықтың 26 §, 1 тармағы), сондай-ақ Албания, Босния және Герцеговина, Косово, Солтүстік Македония, Черногория және Сербия (Жұмыспен қамту туралы Жарлықтың 26 §, 2 тармағы).

2024 жылдың 1 маусымында енгізілген «мүмкіндік картасы» көмегімен Сіз Германияда жұмыс іздеу немесе шетелдік кәсіби біліктілікті тану шараларын қабылдау үшін 12 айға дейін бола аласыз. Мүмкіндік картасын екі жолмен алуға болады: Шетелдік біліктілікке толық баламалылығын көрсете алатын және сондықтан Германияда болу туралы заңның § 18 (3) тармағына сәйкес «білікті жұмысшылар» болып саналатын үшінші елдің азаматтары мүмкіндік картасын алуға біздің виза орталықтар арқылы өтініш бере алады. Ол үшін қосымша талаптар қойылмайды, мысалы, тіл білімін растауын қажеті жоқ. Барлық қалған өтініш берушілер шетел университетінің дипломын, кемінде екі жыл жұмыс істейтін кәсіби біліктілігін (оқу еліндегі мемлекет мойындаған) немесе шетелдегі Германияның Сауда палатасы берген кәсіби біліктілігін растайтын құжатты ұсынуы керек. Сонымен қатар неміс тілін (А1 деңгейі) немесе ағылшын тілін (В2 деңгейі) білу қажет. Бұл ағылшын тілін жақсы білу көрсеткен жағдайда неміс тілін білу міндетті емес дегенді білдіреді.

Егер бұл талаптар орындалса, Cіз Германиядағы біліктілікті тану, тілді білу, кәсіби тәжірибе, жасы және Германиямен байланысы, сондай-ақ еріп жүретін жұбайдың әлеуеті сияқты критерийлер бойынша әртүрлі ұпай жинай аласыз. Мүмкіндік картасына ие болу үшін кем дегенде алты ұпай жинау керек.

Мүмкіндік картасы ең көп дегенде 12 айға беріледі, егер Сіз осы кезеңге өзіңізді күнкөріс құралдарымен қамтамасыз ете алсаңыз. Ол Сізге Германияда болу кезінде аптасына 20 сағат жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Мүмкіндік картасы және өзін-өзі тексеру туралы қосымша ақпаратты «Make it in Germany» веб-сайтынан (www.make-it-in-germany.com/de/visum-aufenthalt/arten/chancenkarte-jobsuche)  және шетелдегі өкілдеріміздің веб-сайттарынан таба аласыз.

* Егер Сіз кәсіби немесе жоғары білімді Германияда алған болсаңыз, оны мойындаудың қажеті жоқ. Шетелде алынған біліктілікті тану әртүрлі мекемелер тарапынан жүзеге асырылады. Ақпаратты осы жерден таба аласыз:

- www.make-it-in-germany.com

- www.Anerkennung-in-Deutschland.de

- «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісі: +49 30 1815 - 1111

- Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen

Егер Сізде жоғары білім болса және Сіз реттелмеген мамандық бойынша жұмыс істеуге ниет білдірсеңіз, онда Сіздің жоғары білім туралы дипломыңыздың anabin деректер базасында көрсетілуі жеткілікті. Қосымша ақпаратты мына жерден таба аласыз: https://anabin.kmk.org/anabin.html

Егер Сіздің шетелде алған кәсіби біліміңіз толық танылмаған болса және тиісті неміс кәсіби біліммен салыстырғанда тапшылық анықталса, онда кәсіби біліміңіз толық танылуы үшін, Сіздің Германияда өз біліктілігіңізді толықтыруға мүмкіндігіңіз бар. Біліктілікті арттыру курстарынан өту үшін тұру 24 айға ұзартылуы мүмкін және үш жылдан асуға тиіс емес. Әдетте, неміс тілін А2-ден төмен емес деңгейде білу қажетті шарт болып табылады. Біліктілікті арттырумен қатар, еңбек қызметінде белгілі бір шектеулер болуы мүмкін.

Тану серіктестігі деп аталатын жағдайда Сіз Германияға кіргеннен кейін тану процедурасын бастай аласыз, бірақ бірден жұмыс істей аласыз. Алғы шарт – ол алған елде ресми танылған шетелдік кәсіби біліктіліктің болуы. Егер бұл шетелдік кәсіби біліктілік болса, оның жарамдылық мерзімі де кемінде екі жыл болуы керек. Тану серіктестігіне кіре отырып, жұмысшы елге кіргеннен кейін бірден тану рәсімін бастауға және оның біліктілігін тану үшін оны жалғастыруға міндеттенеді. Бұл ретте жұмыс беруші тану рәсімі кезінде анықталған кемшіліктердің орнын толтыру мүмкіндігін беруге міндеттенеді. Сондай-ақ жұмысшы кем дегенде A2 деңгейінде неміс тілін білуі керек. Тану серіктестігі шеңберінде тұру мерзімі үш жылға дейін созылыу мүмкін.

Федералдық жұмыспен қамту агенттігі белгілі бір кәсіби топтарға қатысты кейбір федералдық жерлердің жұмыспен қамту басқармаларымен жасасатын кадрларды жинау жөніндегі келісімдер шеңберінде жоспарланған мамандық бойынша еңбек қызметін бір уақытта жүзеге асыра отырып, Германияда тану рәсімінен өткізуі де ықтимал.

Иә, Cіз Германияға мектепте білім алу немесе өндірістік тәжірибеден өту үшін келе аласыз. Сондай-ақ, дайындық немесе мамандандырылған (мамандық бойынша) тілдік курстарға бара аласыз. Кәсіби білім алуды бастау үшін, Сіз В1-ден төмен емес деңгейге сәйкес келетін деңгейде неміс тілін меңгергеніңіз туралы куәлікті ұсынуға тиіссіз. Бұл қажетті тілдік білімді дайындық тілдік курстары шеңберінде сатып алу жоспарланып отырған немесе олардың болуын білім беру мекемесі растаған жағдайларға қатысты емес.

Кәсіби оқытумен қатар ұзақтығы аптасына жиырма сағаттан аспайтын еңбек қызметіне рұқсат етіледі.

Егер Сіздің жасыңыз 35-тен аспаса, кәсіби оқу орнын табу мақсатында Германияға  келе аласыз; ол үшін, басқалармен қатар, В1 деңгейінде неміс тілін білу және шетелдегі неміс мектептерінің бірінде алған немесе жоғары оқу орнында оқуға құқық беретін мектеп білімі болуы қажет. Мұндай мақсатта Германияда тұруға тоғыз айға дейінгі мерзім ішінде мүмкіндік бар.

Егер Сіз жұмыс орнын тапқан болсаңыз, Сіз жұмыс берушіні жоспарланған жұмыс орны бойынша Шетелдіктер істері жөніндегі ведомстводағы мамандарға арналған жеделдетілген рәсім туралы* өтініш беру жөнінде уәкіл ете аласыз. Шетелдіктер істері жөніндегі ведомство Сіздің жұмыс берушіңізге кеңес береді және Сіздің шетелде алған біліктілігіңізді тануға өтініш берген кезде оған қолдау көрсетеді. Ол тиісті санкцияны алу үшін, Федералдық жұмыспен қамту агенттігіне жүгінеді. Біліктілікті тануды жүзеге асыратын ведомстволар мен Федералдық жұмыспен қамту агенттігі белгіленген мерзімде шешім қабылдауы тиіс. Бұл рәсім үшін төленетін баж 411 еуроны құрайды. Сонымен қатар, біліктілікті тану үшін де баж алынады. Егер барлық шарттар орындалса, Шетелдіктер істері жөніндегі ведомство алдын ала келісім деп аталатын келісім береді, оны Сіздің жұмыс берушіңіз Сізге жібереді. Алдын-ала келісім алғаннан кейін, Сіз үш апта ішінде болуы тиіс визаға құжаттар тапсыру үшін, Сіз шетелдік өкілеттікке қабылдауға жазыла аласыз. Шетелдік өкілеттікке Сіз алдын ала келісімнің түпнұсқасын және басқа да құжаттарды* ұсынуға тиістісіз. Шетелдік өкілеттікте виза алуға өтініш туралы шешім, әдетте, алдағы үш апта бойы қабылданады. Визалық алым - 75 евроны құрайды.

* Мамандар үшін жеделдетілген рәсім келесі жағдайларда мүмкін:

- кәсіптік білімі бар мамандар

- жоғары білімді мамандар

- біліктілігі жоғары мамандар

- зерттеушілер / ғалымдар

- басшылық қызметкерлер

- кәсіби оқыту

- шетелде алған кәсіби біліктілігін тану жөніндегі іс-шаралар

- сондай-ақ еңбек қызметінің кейбір басқа түрлерінде (https://www.make-it-in-germany.com/de/fachkraefteeinwanderung-mit-dem-beschleunigten-fachkraefteverfahren-wie-funktioniert-es  қараңыз).

** Болашақта Сіз тиісті дипломатиялық өкілдіктің веб-сайтында өтініш берген кезде тапсыру қажет құжаттар тізімін таба аласыз  .

Атап айтқанда, ақпарат пен консультацияларды:

·         Германия үкіметінің шетелдік мамандарға арналған «Make it in Germany» «www.make-it-in-germany.com» ақпараттық порталында,

·         шетелде алған кәсіби біліктілігін мойындау рәсімдерінің сұрақтары бойынша Германия үкіметінің «www.anerkennung-in-deutschland.de» ақпараттық порталында,

·         біліктілікті тану сұрақтары бойынша «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісіндегі кеңесшілерден онлайн  немесе +49 30 1815 - 1111 телефоны бойынша,

·         біліктілікті тану бойынша орталық сервистік бюрода (Zentrale Servicestelle Berufsanerkennung, ZSBA) (01.03.2020 ж. бастап) және

·         шетелде әртүрлі консультацияларды пайдалана отырып, алуға болады (мысалы, әртүрлі сыртқы сауда палаталары ұсынатын «Pro Recognition» шеңберінде біліктілікті тану бойынша консультациялар; тізбені сіз мына жерден таба аласыз: www.anerkennung-in-deutschland.de).